Wij voeren campagne voor duurzame melk, waar de boer een eerlijke prijs voor krijgt. Dat doen we door te laten zien wat er mis gaat met de productie van melk (en overige zuivelproducten), maar we vertellen ook hoe het anders kan.

De grootste verantwoordelijkheid ligt bij de supermarkten, die hun machtspositie nu nog gebruiken om flinke winsten te maken ten koste van de boeren en het milieu. De komende tijd gaan we daarom aan tafel met alle grote supermarkten en voeren we actie, om een eerlijke prijs te eisen en duurzamere melk in de schappen te krijgen. In het kader daarvan zijn we een petitie gestart. Hoe meer Nederlanders die tekenen, hoe sterker we staan. Samen kunnen we supermarkten over de streep trekken.

Daarnaast blijven we via onderzoek werken aan haalbare toekomstbestendige scenario’s en werken we samen met boeren die laten zien dat het anders kan. Ook lobbyen we bij de overheid voor lokaal veevoer en een landbouw die op de lange termijn houdbaar is.

Het aantal ondertekenaars van de petitie laat supermarkten en andere partijen zien dat mensen onze eisen steunen. Zij willen ook duurzame melk in de schappen waar de boer een eerlijke prijs voor heeft gekregen. De handtekeningen zullen we daarom op verschillende momenten tijdens de campagne onder de aandacht brengen van supermarkten: als we met hen in gesprek gaan of tijdens acties om een supermarkt aan te spreken die geen stappen wil zetten naar duurzame melk. Daarnaast zullen we het totaal aantal handtekeningen aanbieden aan de supermarkt(en) die op langere termijn de grootste achterblijver(s) blijk(t)(en).

Met eerlijke melk bedoelen we duurzamer geproduceerde melk waarvoor de boer een eerlijke prijs heeft ontvangen. Voor deze geproduceerde melk is geen oerwoud gekapt, omdat koeien lokaal voer krijgen. De dieren staan niet megastallen, maar in de wei. Weidevogels krijgen de aandacht die ze verdienen en boeren hebben genoeg land om de eigen mest op uit te rijden zonder dat dit schade veroorzaakt aan natuur en milieu.

Wij hebben adviesbureau Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) opdracht gegeven om uit te rekenen wat een eerlijke prijs zou zijn voor eerlijke melk. Als melk moet voldoen aan een aantal duurzaamheidseisen, maken boeren namelijk hogere kosten. CLM berekende dat voor onze vier eisen samen 6 cent per liter melk meer betaald moet worden aan melkveehouders. 

Het gaat dan om:

1. weidegang voor koeien (minimaal 6 uur per dag, 120 dagen per jaar)

2. weidevogelbeheer (10 procent kruidenrijk grasland en latere maaidatum)

3. grondgebonden bedrijfsvoering (maximaal 2,3 koeien per hectare inclusief jongvee)

4. Europese GMO-vrije soja (regionaal veevoer)

Tabel: Meerkosten verduurzaming melkveehouderij per kg melk.

Thema	Kosten / kg melk	Range
Grondgebondenheid	€ 0,0173	€ 0 tot € 0,04
Weidegang	+ € 0,00	– € 0,02 tot + € 0,005
Weidevogelbeheer	+ € 0,018	+ € 0,005 tot + € 0,032
Regionaal veevoer	+ € 0,005	+ € 0,003 tot + € 0,01
TOTAAL	€ 0,04	€ 0,008 tot € 0,09

 

Meer informatie

Milieudefensie heeft een enquete gehouden onder melkveehouders welke meerprijs voor melk nodig is voor weidegang (of omschakelen daarnaar toe vanuit permanent opstallen). Hieruit volgde dat er een meerprijs nodig is van 2 cent per liter melk; sommige zuivelbedrijven betalen die al, maar de supermarkt moet hier dus ook voor betalen. Daarom pleit Milieudefensie voor 6 cent per liter melk extra voor de vier genoemde duurzaamheidseisen.

Als boeren daarvoor inderdaad 6 cent per liter melk meer krijgen, is 2/3 van hen ook bereid te voldoen aan deze duurzaamheidsprestaties. Dat bleek uit een representatieve enquête onder circa 2000 melkveehouders. De boeren gaven ook aan dat een eerlijke prijs voor hen een minimumprijs van tenminste 37 cent per liter is. Dit is de zogenaamde kritieke melkprijs die nodig is om alle kosten te kunnen betalen.

• Rapport CLM:
  https://milieudefensie.nl/publicaties/rapporten/meerkosten-van-de-melkveehouderij
• Milieudefensie heeft over een eerlijke prijs en een minimumprijs voor melk een Manifest opgesteld met drie melkveehouder organisaties: GRONDig, NMV en DDB: https://milieudefensie.nl/publicaties/bestanden/manifest-minimumprijs-melk
• Daarnaast schreef Milieudefensie een rapport die de noodzaak voor deze minimumprijs onderbouwd, mede op basis van de enquête onder 2000 melkveehouders: https://milieudefensie.nl/publicaties/rapporten/noodzaak-voor-een-minimumprijs-op-melk/view

1 liter pak melk van circa 1 euro betekent:

• 35-40 gram genetisch gemodificeerde (RTRS) soja uit Zuid-Amerika
• 0,1 m² areaal soja teelt in Zuid-Amerika met ongeveer 50 procent kans dat daar de afgelopen 20 jaar bos stond
• 500 liter water
• 4,4 kg mest

Per liter melk wordt 1,2 kg CO₂-equivalent broeikasgas uitgestoten. (CO₂-equivalent is een rekeneenheid om de bijdrage van broeikasgassen aan het broeikaseffect onderling te kunnen vergelijken) Voor 1 kg kaas waar 10 liter melk in zit, is dat het tienvoudige.

Het broeikaseffect van ons menu wordt volgens onderzoeker H. Blonk voor maar liefst 33 procent veroorzaakt door producten die van de koe komen: melk- en melkproducten (14 procent), kaas (8 procent) en runderen/ vlees van melkkoeien (11 procent).

De melkveehouderij zorgt op zichzelf dus al voor veel CO₂-uitstoot, maar ook voor andere broeikasgassen zoals methaan (dat vrijkomt bij koeien) en lachgas (dat vrijkomt bij grasland). Daarnaast komen veel broeikasgassen vrij in relatie tot de veevoerteelt zoals soja. De soja die nodig is om de melk te kunnen maken groeit voor het grootste deel in gebieden waar de afgelopen 20 jaar bos heeft gestaan. Zo draagt melkproductie ook bij aan klimaatverandering door ontbossing. Ontbossing zorgt voor circa 20 procent van de broeikasgassen die vrijkomen.

In Zuid-Amerika putten we nu de bodem uit (ontbossing, monocultuur – het verbouwen van slechts één soort gewas) en zijn hele stukken land niet meer te gebruiken voor de productie van voedsel. In Nederland zitten we tegelijkertijd met een mestoverschot (veel dieren, weinig land) waardoor we ons milieu vervuilen en de Nederlandse natuur schade oploopt.

Dat er iets moet veranderen aan ons dagelijks eten en aan de manier waarop dat gemaakt wordt, is voor velen allang geen vraag meer. Klimaatverandering vraagt om actie. Onze landbouw en ons menu dragen flink bij aan het klimaatprobleem.

Sommige mensen gaat het allemaal niet snel en niet ver genoeg, anderen krijgen het gevoel dat ze niks meer mogen van Milieudefensie. Wij vinden niet dat we helemaal geen dieren moeten houden. Wij zijn een milieuorganisatie en bekijken dit dan ook meer vanuit milieuperspectief. Voor het sluiten van ecologische kringlopen, voor goed grond- en natuurbeheer is een duurzame veehouderij volgens ons onontbeerlijk. Daarom werken wij met onze campagne aan het verduurzamen van de veehouderij, dat wil zeggen: minder en beter.

Anders produceren
Ons doel is ecologische (klimaat)rechtvaardigheid en een kleine milieu voetafdruk. In een duurzaam voedselsysteem is er vanuit die optiek ruimte voor een kleinschalige, lokaal georganiseerde veehouderij. Veehouderij heeft namelijk, als het op de juiste manier is ingericht, een functie in ons ecologische systeem: we hebben mest nodig om onze landbouwgrond te voeden, liefst zonder kunstmest. Het gaat erom dat we de kringloop van mest-bodem-gewas-dier sluiten en in balans brengen. Dit betekent ook een kleinere veestapel. Alleen dan kan de impact van het voedselsysteem op klimaatverandering en andere schadelijke emissies minimaal zijn. En lokaal veevoer. Daarmee zouden we ons beslag op landbouwgrond buiten Europa kunnen verkleinen en de kringloop van grond-veevoer-mest kunnen sluiten.

Anders consumeren
Het is niet alleen nodig dat we anders produceren, maar ook dat we minder vlees, zuivel en eieren eten. Als het aan Milieudefensie ligt, wordt ons menu in de nabije toekomst dan ook een stuk plantaardiger. Milieuvriendelijke alternatieven voor melk zijn bijvoorbeeld sojamelk, amandelmelk en rijstmelk. 
Er zijn ook milieuvriendelijke alternatieven voor kaas, zoals plantaardige sandwichspreads. Dat is voor velen van ons misschien wennen, maar onze kinderen weten straks niet beter. En het is een stuk gezonder voor onszelf en voor onze landbouw.

We zijn ons ervan bewust dat deze veranderingen niet van de één op de andere dag gemaakt zijn. Veranderingen gaan niet vanzelf en kosten helaas tijd. Niet in de laatste plaats omdat de voedingsindustrie en supermarkten er weinig belang bij hebben. En de overheid aan de zijlijn blijft staan en soms zelfs tegenwerkt. Daarom hebben we iedereen nodig. Ook de hulp van de boeren die vaak hun productieproces wel willen veranderen, maar dat helaas niet altijd kunnen om financiële redenen. Alleen samen maken we de landbouw en ons menu duurzamer en eerlijker. Onze melkcampagne is bedoeld als eerste stap op weg naar een duurzame toekomst.

Omdat Milieudefensie een diepe wens verwoord van heel veel Nederlanders, melkveehouders en andere organisaties. De klant is koning en daar luisteren supermarkten naar. Melk is een oerhollands product dat onze wortels en emoties raakt. Supermarkten moeten dat gevoel en het product niet kapot maken. Het gaat maar om een paar centen extra per pak melk dus de aanpassingen die we vragen zijn haalbaar.

Supermarkten zijn bang voor imagoschade en mogelijke schade door een oproep tot boycot. Toen Jan Jacob van Dijk – CDA gedeputeerde van de provincie Gelderland – vorig jaar opriep tot een boycot van Albert Heijn omdat zij eenzijdig de inkoopprijzen wilde verlagen, reageerde Albert Heijn daar bijvoorbeeld gelijk op.

Meer informatie:
Over de oproep tot boycot vorig jaar:
http://www.gelderlander.nl/arnhem/gedeputeerde-stopt-boycot-albert-heijn~a20b1322/

Uiteindelijk zijn supermarkten de machtigste partijen in de keten; zij kunnen eisen en inkoopvoorwaarden stellen aan voedingsmiddelenbedrijven, dus ook aan Friesland Campina of andere zuivelorganisaties. Als supermarkten zuivel belangrijk vinden met een eerlijke prijs voor de boer, duurzame soja uit Europa, grondgebondenheid en weidevogels, kunnen zij er ook voor zorgen dat de zuivel die zij verkopen hieraan voldoet. Samen kunnen we de druk op supermarkten om alleen nog eerlijke melk in de schappen te plaatsen, vergroten.

De overheid kan maar beperkt bijsturen. Via Europese landbouwsubsidies zou ze vanaf 2020 wel meer kunnen sturen. Dat kan door deze subsidies alleen toe te kennen aan melkveehouders die grondgebonden zijn, weidegang toepassen, veevoer uit Europa gebruiken en weidevogels of natuur in het bedrijfsplan opnemen.Als de wet ‘algemene gelding duurzaamheidsinitiatieven begin 2018 van kracht wordt, kan een supermarkt die met eerlijke prijzen, kan een supermarkt die met eerlijke prijzen en de eisen van Milieudefensie aan de slag wil, maar geen concurrentienadeel wil van supermarkten die te goedkope zuivel blijven verkopen, de overheid verzoeken dit algemeen verbindend te maken voor alle supermarkten.

Het is daarbij niet zo dat we niet in gesprek zijn met FrieslandCampina. Zo gaan we met Friesland Campina in gesprek over Europese soja voor melkveehouders die gmo-vrij veevoer moeten gebruiken voor de export van kaas naar Duitsland (omdat Duitse supermarkten gmo-vrij voer eisen en RTRS-soja die nu in de Nederlandse melkveehouderij gebruikt wordt, is niet gmo-vrij).

In Engeland hebben boeren in supermarkten met succes actie gevoerd voor een hogere melkprijs. Tesco betaalt nu bijvoorbeeld een hogere melkprijs uit, rechtstreeks aan melkveehouders zonder tussenkomst van het zuivelbedrijf. In landen als Duitsland, Zwitserland, België en Luxemburg is er Faire Melk in de schappen. Deze melk heeft een hogere melkprijs voor de boeren, vergelijkbaar met een Fairtrade prijs voor boeren in ontwikkelingslanden (koffie, rijst, bananen etc.). Het wordt tijd dat supermarkten in Nederland ook onze boeren eerlijk gaan betalen voor hun diensten. Dat wordt extra belangrijk nu Europese landbouwsubsidies verder gaan dalen in de toekomst.

Veel gras en mais is al lokaal geteeld veevoer, maar de soja in het krachtvoer komt nu vooral uit Zuid-Amerika. Een omschakeling naar lokaal veevoer gaat in stappen. Daarom pleiten we nu voor Europees veevoer. Tegelijk zijn we ook in gesprek met boeren om te kijken of het van nog dichterbij kan. En dat kan! Het kan zelfs uit Nederland. We accepteren dat boeren ook krachtvoer uit Europa inkopen, maar dat moet dan wel van een duurzaam keurmerk voor GMO-vrije soja zijn (Donau/Europe Soy, Proterra, RTRS-GMO-vrij, ICSS plus voluntary add on, EKO, EU-biologisch).

Meer informatie:
Over lokaal veevoer in Nederland:
https://milieudefensie.nl/allemaallokaal/de-pilots

Grondgebonden wil zeggen dat boeren het veevoer zoveel mogelijk op het eigen bedrijf telen en ze genoeg grond hebben om de mest op uit te rijden en koeien in de wei te laten. Wij hebben samen met de boerenorganisatie voor grondgebonden melkveehouders een definitie opgesteld voor grondgebonden melkvee. Dat is ongeveer twee koeien per hectare zodat er voldoende grond is voor veevoerproductie, mestafzet en koeien in de wei. Als het huidige aantal melkkoeien aan deze norm zou moeten voldoen, is er veel meer landbouwgrond in Nederland nodig. Die is er niet, dus zal de melkveestapel kleiner moeten worden, met name bij intensieve melkveehouders met weinig grond. Met een hogere melkprijs wordt dit voor hen ook financieel haalbaar.

Meer informatie:
https://milieudefensie.nl/publicaties/bestanden/plan-201cgrondgebonden-melkveehouderij201d/view

Alle partijen in de keten verdienen aan melk, alleen zijn de machtsverhoudingen scheef gegroeid in het nadeel van boeren en in het voordeel van multinationals en supermarkten.

Uit de volgende grafiek met melkprijzen in de supermarkt blijkt dat supermarkten en zuivelbedrijven de afgelopen twee jaar enorm veel winst hebben gemaakt. Met name toen de melkprijs voor boeren in de zomer van 2016 steeds verder omlaag ging tot circa 20 cent/kg melk.
 
In het jaar dat boeren steen en been klaagden over te lage melkprijzen, rapporteerde Friesland Campina hoge winsten en verhoogden supermarkten de melkprijzen in de schappen. Voor dezelfde melk worden in een andere verpakking soms veel hogere prijzen aan de consument gevraagd.

Nee, een minimale prijsverhoging van melk is niet schandalig. In tegendeel. Het is schandalig dat melkveehouders jarenlang uitgeknepen zijn met een melkprijs ver onder de kostprijs, terwijl zuivelbedrijven en supermarkten er fors aan verdienden!

Nee, dat wordt niet verwacht, integendeel. Door de hogere melkprijs kunnen er juist relatief meer kleinere, duurzame bedrijven overeind blijven. Het is niet zeker of de eerlijke prijs, die je alleen krijgt als melkveehouder bij een relatief lage veebezetting, leidt tot minder dieren. Want als het stelsel van fosfaatrechten in 2018 wordt ingevoerd, kunnen bedrijven die grondgebonden worden en minder koeien houden, de fosfaatrechten en koeien verkopen aan andere bedrijven.

Staat jouw vraag er niet bij? Kijk op https://milieudefensie.nl/allemaallokaal/wist-je-dit-al-over-soja voor nog veel meer vragen en antwoorden.